By Heart

กระบวนการพัฒนาระดับการรับฟังให้หูของเรารับรู้ และจดจำความสัมพันธ์ของเสียงต่างๆ จนสามารถแยกแยะวิเคราะห์ การผสมผสานของสีสันแห่งเส้นเสียง ที่นำมาปรุงแต่งให้เป็นเสียงดนตรีที่ไพเราะนั้น เป็นขั้นตอนที่ต้องใช้เวลาในการฝึกฝนต่อเนื่องอย่างสม่ำเสมอนานนับปี แต่อัตราความก้าวหน้าจะเป็นไปอย่างช้าๆ ค่อยๆสะสมเพิ่มพูนไปทีละเล็กทีละน้อย จนเป็นเหตุให้น่าท้อใจได้สูง แต่ถ้าเราจะละเว้นไม่พัฒนาโสต เราก็จะไม่มีทางก้าวขึ้นไปสู่สังคีตศาตร์ระดับสูงได้เลย

มีนักดนตรี นักร้องจำนวนมากในบ้านเรา ที่ประกอบอาชีพทำมาหากินหารายได้เลี้ยงชีพอยู่กับเสียงเพลงเป็นเวลานานนับสิบปี แต่ไม่เคยคิดจะใช้ความพยายามเปิดกระโหลก บันทึกยัดเพลงที่เล่นอยู่แทบทุกวันเข้าไปในหัวเลย เวลาจะเล่นหรือร้องเพลงเหล่านั้นทีใด ก็เป็นต้องเปิดโน้ตเปิดเนื้อร้องดูกันทุกครั้งไป อันนี้เป็นภาพวงบนเวทีที่ดูไม่ดี และดูไม่เป็นมืออาชีพเลย ถ้าผมเป็นผู้พิจารณารับวงดนตรีเข้าทำงานที่ไหนสักแห่ง เกิดไปเจอวงที่มาสมัครเล่นเสนอตัว(Audition) ให้พิจารณาฝีมือ โดยเวลาที่เล่นยังต้องกางโน้ตเปิดดูเนื้อร้องกันทุกเพลง ผมจะไม่มีวันรับวงประเภทนี้เข้าทำงานอย่างเด็ดขาด เพราะถือว่านักดนตรีเหล่านั้น ยังขาดความพร้อมที่จะทำงานในระดับอาชีพ

นักดนตรีสมัยเก่าที่เล่นโน้ตได้ มักจะดูถูกพวกที่อ่านโน้ตไม่ออกว่า เป็นพวกนักดนตรีเล่นแบบ By Heart คือ เล่นโดยอาศัยความจำลูกเดียว เพราะเอาโน้ตมากางให้ดู ก็อ่านไม่ออก แต่ที่จริงแล้ว นั่นคือการเล่นดนตรีที่ถูกต้องที่สุด คือ ต้องจำเพลงให้ได้ ไม่ว่าคุณจะอ่านโน้ตออกหรือไม่ออก หรือจะเล่นดนตรีประเภทไหนก็ตาม

สิ่งสำคัญที่สุดอย่างหนึ่งของคนเล่นดนตรี คือ คุณจะต้องจำเพลงที่เล่นให้ได้

ที่คณะ Contemporary Music (อดีตคณะ Third Stream) แห่งสถาบัน New England Conservatory Of Music ซึ่งศาสตราจารย์ Ran Blake เป็นคณบดีอยู่นั้น ท่านจะเคร่งครัดในเรื่องนี้มาก ถือเป็นกฎเหล็กระจำสำนักเลยว่า เวลาที่ปรากฎตัวแสดงดนตรีบนเวทีต่อสาธารณชน จะต้องไม่มีกระดาษโน้ตอยู่ตรงหน้าเป็นอันขาด นักดนตรีเมื่อมาถึงขั้นตอนที่จะขึ้นไปอวดความสามารถ ควรผ่านการฝึกปรือในบทเพลงเหล่านั้นมามากพอจนคล่องแคล่วไม่ติดขัด และจำขึ้นใจ ไม่มีลืม

มีอยู่ครั้งหนึ่งที่ Mauricio นักเปียโนและแอคคอร์เดียนจากสเปน รูมเมทของผม นักศึกษาปีหนึ่งคณะ Third Stream ที่ผมเรียกเขาว่า “เจ้าเมา” ตัดสั้นๆจากชื่อเต็ม เมาริซิโอ ซึ่งเจ้าตัวก็ถูกใจมาก เมื่อรู้ความหมายในภาษาไทย เจ้าเมาของเราไปช่วยเพื่อนต่างคณะ เล่นออกงานคอนเสิร์ตที่หอดนตรีของสถาบัน ซึ่งบังเอิญอาจารย์แรน ได้ไปร่วมดูอยู่ด้วย พอวันรุ่งขึ้น บุรุษไปรษณีย์มาเคาะประตูปลุก ให้เซ็นรับโทรเลขถึงเขาตั้งแต่เช้าเลย เจ้าเมานึกว่าเป็นเรื่องด่วนจากทางบ้าน แต่พอเปิดอ่านข้อความดูแล้ว รูปร่างที่ล่ำสันสูงใหญ่ของเขาถึงกับเข่าอ่อนทรุดลงกองบนพื้น ยกมือขึ้นปิดหน้าร้องไห้โฮดังๆ ออกมาอย่างไม่อาย ไม่ยั้งเสียง แล้วเขาบอกผมว่า จะเตรียมจัดกระเป๋ากลับบาร์เซโลนา ไม่อยู่เรียนแล้ว ผมก็คิดว่าเขาคงเสียใจเพราะญาติเสีย แต่เมื่อได้อ่านข้อความสั้นๆในโทรเลข จึงได้รู้ว่า เจ้าสำนักส่งสารมาตำหนิ โทษฐานที่ดันไปเปิดดูโน้ตเวลาแสดงคอนเสิร์ตเมื่อคืนที่ผ่านมานั่นเอง

ใครที่ไม่อยากดูไม่ดีบนเวที ก็ต้องรีบจำเพลงให้ได้เยอะๆ แล้วจะรู้ว่า มันดียังไง



(ปรับปรุงจากตีพิมพ์ครั้งแรกใน นิตยสาร Overdrive ฉบับที่ 76 พฤศจิกายน 2004)